Buğday Alerjisi

Buğday (Triticum aestivum) Dünya genelinde en önemli karbonhidrat kaynağı olarak kabul edilebilir. Dünya buğday ticareti, diğer tüm mahsullerin toplamından daha fazladır. Çoğu yemek kültüründe buğday; ekmek, makarna, kahvaltı gevreği, irmik, bulgur ve kuskus gibi yiyeceklerin temelini oluşturur. Buğday, dünyadaki diğer iki önemli tahıl olan mısır veya pirinçten daha fazla bitkisel proteine sahiptir.

Buğday Alerjisi Nedir?

Buğday alerjisi; buğday proteinlerine karşı immünolojik mekanizmalarla ortaya çıkan, sonrasında dilde ve dudakta şişme, ürtiker, egzama, astım, alerjik rinit belirtileri, bebeklerde kakada mukus, kakada kan, kabızlık, tedaviye dirençli pişik gibi belirtilerle kendini gösteren durumdur. Buğday alerjisinde farklı mekanizmalarla ortaya çıkan ve vücut sistemlerini tutan reaksiyonlar söz konusudur. Buğday içerisinde alerjiye sebep olabilecek yaklaşık 27 adet alerjen vardır.

Buğday proteinine bağlı buğday alerjisi, egzersize bağımlı buğday alerjisi, fırıncı astımı ve temasa bağlı ürtiker gibi sağlık sorunları ortaya çıkabilir. Ayrıca buğdaya bağlı otoimmun hastalık olan Çölyak hastalığı ve dermatitis herpetiformis de gelişebilmektedir.
Çocuklarda süt ve yumurtadan sonra en sık görülen alerjendir. Alerjinin yaygınlığı yaşa ve bölgeye bağlı olarak % 0,4 ile % 4 arasında değişmektedir. Sıklığı bölgelere göre değişmekle birlikte 0-14 yaş arası çocuklarda %0,5-1 kadardır. Besin alerjili çocukların %10-20’sinde buğday alerjisi vardır.

Buğday Alerjisinin Nedenleri Nelerdir?

Buğday alerjisinin en önemli neden genetik yatkınlıktır. Bunun yanında çeşitli çevresel risk faktörleri de alerji gelişimini etkileyebilir. Ailede, anne baba veya kardeşlerde egzama, alerjik rinit (saman nezlesi), alerjik astım veya diğer alerjik hastalıkların bulunması çocukta buğday alerjisi olma riskini artırır.

Alerjik egzama ise besin alerjileriyle birlikteliği en sık olan alerjik hastalıktır. Eğer bir çocukta alerjik egzama varsa besin alerjisi açısından da mutlaka araştırılmalıdır.

Besin alerjileri çocuklarda en sık 0 ile 3 yaş arasında görülmektedir. Buğday da en sık bu yaş aralıklarında alerjiye neden olmaktadır.

Buğday Alerjisi Belirtileri Nelerdir?

Buğday alerjisinde özellikle küçük çocuklarda en sık tutulan sistem cilt olup ürtiker, anjioödem, egzama, kızarıklık ve kaşıntı görülebilir. Bunun yanında kusma, ishal ve karın ağrısı da olabilir. Anafilaksi (alerjik şok) görülebilir. Yaş büyüdükçe sindirim sistemi bulguları azalmakta, egzama ve öksürük, nefes darlığı, hırıltı ve burun tıkanıklığı gibi solunum şikâyetleri daha fazla görülmektedir.
Yemek borusundan başlayarak kalın bağırsağa kadar tutulduğu durumlarda, tutulan bölgeye göre çeşitli sindirim sitemi belirtileri ortaya çıkararak kendini gösteren non IgE aracılı buğday alerjisi genellikle küçük bebeklerde görülmektedir.

Buğday Alerjisi Çeşitleri Nelerdir?

• Buğday İlişkili Egzersizin Tetiklediği Anafilaksi

Buğdayın içindeki özellikle omega-5 gliadin ismi verilen alerjene duyarlanma sonucu ortaya çıkan ve buğday içeren bir yiyecek yenildikten sonra egzersiz yapılması ile gelişen anafilaksi durumudur.

Hastada tekrarlayan buğday tüketimi sonrası egzersiz ile ilişkili şiddetli ürtiker atakları, hatta anafilaksi görüldüğünde Buğday ilişkili egzersizin tetiklediği anafilaksiden şüphelenilmelidir. Bazen egzersiz seviyesi tempolu yürüyüş gibi nispeten hafif olabilir. Reaksiyon sırasında alkol ve / veya asetil salisilik asitin (ASA) olası kullanımını araştırmak da önemlidir.

• Fırıncının Alerjisi Veya Astımı

Fırıncı astımı genellikle mesleki ortamlarda görülür ve kronik şiddetli rinit ve / veya astım belirtileri olan hastalarda şüphelenilmelidir. Fırında çalışanların unun nefes yoluyla vücuda almalarıyla alerjik reaksiyon gelişir. Fırıncı alerjisi ve astımı olanlarda fırına gidildiği zaman, ortamda unun nefes yoluyla solunmasıyla öksürük, nefes sıkışması gibi astım belirtileri, burun kaşınması, hapşırma gibi alerjik nezle belirtileri kendini gösterir.

• Buğdaya Bağlı Temas Ürtikeri

Kozmetik kullanımı sebebiyle temas ürtikerleri yaygındır. Hidrolize buğday her zaman olası bir tetikleyici olarak düşünülmelidir. Kozmetiklerin ve sabunların içinde bulunan gluten maddesinin cilde temas etmesiyle, yüzün gluten içeren bir sabunla yıkanması veya kozmetik kremin sürülmesiyle kurdeşen gelişir. Buğdaya bağlı temas ürtikeri olan durumlarda buğdayın tüketilmesiyle de yaygın kurdeşen ve hatta alerjik şoka kadar uzanan belirtiler ortaya çıkabilmektedir.

• Çölyak Hastalığı

Buğdaya bağlı otoimmun mekanizmalarla ortaya çıkan bir hastalıktır. Çölyak hastalığı buğdayın içindeki gliadine karşı gelişen, alerjiden farklı olarak otoimmün reaksiyon sonucunda oluşan bir hastalıktır. Bağırsağın zarar görmesi ile ağırlıklı olarak sindirim sistemi şikayetleri görülür. Genellikle ek gıdaların başlanmasıyla ortaya çıkar.

• Dermatitis Herpetiformis

Çocuğunuz buğday içeren bir besin yediğinde aşağıdaki belirtilerden bir veya birkaçı görülürse buğday alerjisinden şüphelenilmeli ve çocuk alerji uzmanına başvurmalısınız;
• Egzama belirtileri (yanaklarında, boyunda, eklem yerlerinde kızarıklık, ciltte kuruluk),
• Vücudunda kaşıntı ve kızarıklıklar,
• Beslendikten sonra 1-2 saat içinde dudak etrafında kızarıklık, dilde veya dudakta şişme,
• Kakada kan ve/veya mukus,
• Tekrarlayan ve sebebi bulunamayan kusmalar,
• Tedaviye yanıt vermeyen reflü,
• Tekrarlayan, akciğerde hırıltı, nefes sıkışması, burun tıkanıklığı ve/veya akıntısı,
• Buğday alımından sonra alerjik şok denilen vücutta yaygın kaşıntılı kızarıklık, nefes sıkışması ve çarpıntı olması.
Bu belirtilerden bir veya birkaçı varsa buğday alerjisi açısından araştırılmalıdır.

Buğday Alerjisi Teşhisi Nasıl Yapılır?

Buğday alerjisi teşhisinde öykü çok önemlidir. Öyküde buğday alerjisi belirtileri, egzersiz ile ilişki, alkol ve ilaç alımı gibi durumlar olup olmadığı sorgulanmalıdır. Buğday alerjisi, egzersize bağlı buğday alerjisi, fırıncı astımı ve temas kurdeşeni gibi hastalıkların belirtileri açısından değerlendirilmelidir. Buğday alerjisi belirtileri uyuyorsa daha sonra alerji testleri, eliminasyon diyeti ve buğday yüklemesi yapılarak teşhis konulur.

Alerji Deri Testi

Alerji deri testinin duyarlılığı düşüktür. Bunun sebebi buğday alerjisine neden olan proteinlerin suda eriyen ve alkolde eriyen kısımlarının olmasıdır. Alerji solüsyonları da bu proteinlerin suda eriyen kısımlarından elde edilir. Bu yolla buğday alerjilerinin ancak %20 gibi bir kısmı ortaya çıkarılabilir. Gerçek buğday unu ile solüsyon hazırlanıp test yapılması da önerilmekle birlikte bu şekildeki testlerin duyarlılığının düşük olduğu bildirilmektedir. Sonuç olarak alerji deri testinde buğday alerjisinin saptanmaması alerji olmayacağı anlamına gelmemektedir. Bu testlerin duyarlılığını artırmak için alkolde eriyen formaları içeren rekombinant teknikle üretilmiş alerji solüsyonları geliştirilmesi gerekir.

Buğday alerjisi için alerji deri testi kaç yaşında yapılmalıdır?

Buğday alerjisi bebeklik döneminde başladığı için şüphelenildiği zaman testin yapılması gerekir. Ciltten alerji testi bebek 1 ayını doldurduktan sonra yapılabilir. 3 yaşından önce ciltten alerji testi yapılmaz bilgisi özellikle besin alerjileri için doğru değildir.

Kandan Alerji Testi

Kandan yapılan alerji testleri testin yapıldığı makinanın niteliğine ve test metoduna göre sonuçlarda farklılık gösterebilmektedir. İmunocap metodu tercih edilebilir. Tam buğday ekstraktına IgE ölçümü, teşhislerde düşük özgüllük ile güvenilir olmayan sonuçlar verir. Moleküler alerji testi ile buğday bileşenlerine özgü spesifik IgE değerlerine bakılması çok daha faydalı olacaktır.Moleküler Alerji Testi
Moleküler alerji testi ile buğdayın bileşenlerine karşı ayrı ayrı spesifik IgE değerlerinin ortaya çıkarılması doğru teşhis sağlayan bir testtir. Bu nedenle faydalı olacaktır.

Eliminasyon Diyeti

Klinik belirtilerde buğday alerjisine uyan ancak alerji testlerinin negatif sonuç verdiği durumlarda veya çok hafif pozitiflik saptanmasına rağmen klinik belirtilerin yeterli olmadığı durumlarda, buğdayın belirli süre diyete alınması ve tüketilen gıdaların diyet günlüğüne yazılmasına eliminasyon diyeti denilmektedir.

Buğday alerjisi için besin günlüğü tutmak neden önemlidir?

Çocuğun ve eğer anne sütü alıyorsa annenin de tükettiği tüm besinler her gün besin günlüğüne yazılmalı ve alerji belirtileri görülen saatler not edilmelidir.

Fakat buğday alerjisi teşhisi için ailenin gözlemi yeterli değildir. Bulgulara göre kan veya deri testi yapılması, onlarında yetersiz olması durumunda besin yükleme testi yapılması gerekir. Kanda ve ciltten yapılan alerji testleri normal çıkan çocuklarda da non-IgE alerji dediğimiz (özellikle izole bağırsak tutulumlarında görülen) alerji testlerinde çıkmayan buğday alerjisi olabilir. Bu durumun teşhisi de diyet ve yükleme testleriyle yapılmalıdır.

Sadece ailenin verdiği bilgiye göre veya kandan/ ciltten yapılan alerji testi sonucuna göre diyet yapmak sakıncalıdır. Ciddi sonuçlara neden olabilir.

Yükleme Testi

Eliminasyon diyeti ve besin günlüğü değerlendirildikten, belirtiler düzeldikten sonra buğdayın belirlenen miktarlarda başlanarak giderek artırılmasıyla belirtilerin ortaya çıkıp çıkmadığının kontrol edilme sürecidir. Eliminasyon ile düzelmesi ve yükleme ile belirtilerin ortaya çıkmasıyla kesin teşhis konulmaktadır. Yükleme testi en doğru teşhisin konulduğu yöntemdir. Yükleme testi; uygun şartların sağlandığı kliniklerde ve alerji uzmanlarının gözetiminde yapılmalıdır.

Buğday alerjisi için ne zaman endoskopi ve biyopsi gerekir?

Başka şekilde açıklanamayan anlamlı ve inatçı sindirim sistemi yakınmaları, gelişme geriliği varlığında, eğer bulgular besin alerjisi ile de açıklanamazsa üst ve alt sindirim sisteminden endoskopik biyopsilerin alın¬ması doğru bir yaklaşımdır. Buğday alerjisini gösteren kesin bulgular yoktur. Fakat buğday alerjisi dışın¬daki hastalıkların tanısının konulmasını sağlar.

Buğday Alerjisi Düzelir Mi?

Buğday alerjisi ilerleyen yaşla birlikte düzelmektedir. Sindirim sistemi tutulumlarında, yemek borusu hariç genellikle daha erken tolerans gelişmekte, hastalar genellikle 1,5-2 yaş civarında düzelmektedirler. Fakat IgE ilişkili reaksiyonu olan hastala¬rın;
-Yaklaşık %50’sinde 8 yaşında,
-%66’sınde 12 yaşında,
-%76’sında 16 yaşında tolerans gelişir.

Fakat ailesinde alerjik hastalık olan ve buğday sIgE değeri çok yüksek olan çocuklarda genellikle iyileşme süreci uzama eğilimindedir.

Buğday Alerjisi Tedavisi Nasıl Yapılır?

Buğday alerjisi tanısı konulduğunda, günümüzde uygulanan tek tedavi yöntemi buğday içeren bütün gıdalardan kaçınmaktır. Eğer bebek sadece anne sütü alıyorsa annenin buğday içeren besinleri tüketmemesi gerekir. Buğday alerjisinde diyet teşhisi konulan çocuk ve yetişkinlerde çok önemlidir. Buğday ve buğday bileşeni içeren gıdalar diyetten çıkarılır.

Egzersiz ilişkili anafilaksi görülen hastalarda buğday içeren besin yenildikten sonra 3-4 saat kadar egzersiz yapılmaması anafilaksi gelişimini engelleyecektir.

Buğday alerjisine karşı oral immünoterapi (ağızdan buğday ekmeği verilerek aşı tedavisi) çalışmaları devam etmekle birlikte günümüzde yapılması önerilmemektedir.

Çocuğunuz içeriğinde buğday bulunan besinleri fark etmeden tüketebilir. Bu gibi durumlarda hafiften şiddetliye kadar değişen belirtiler meydana gelir. Bu belirtilere göre tedaviler değişmektedir.

Hafif Reaksiyonlar İçin Tedavi

Buğday alerjisinin hafif reaksiyonlarında, antihistaminik ilaçlar belirtileri azaltmada yardımcı olmaktadır. Bu antihistaminik ilaçlar, çocuğunuzun alerjik olduğu buğday içeren besinleri almasından sonra görülen vücutta kaşınma, ürtiker, kızarma şişme gibi belirtileri azaltarak çocuğu rahatlatmak için kullanılır.

Ciddi Reaksiyonlar İçin Tedavi

Çocuğunuzda görülen şiddetli belirtiler için bir acil servise başvurmanız gerekmektedir. Burada uygulanan tedaviler ile yaşamsal tehlike oluşturabilecek olan bir anafilaksi şokunun yaşanmasının önüne geçilir. Eğer buğday alımı ile şiddetli belirtiler oluyorsa o zaman tehlikeli durumlardan korumak için adrenalin oto-enjektörü bulundurulmalı, belirtiler ortaya çıktığı zaman hemen uygulanmalı ve en yakın acil servise başvurulmalıdır.

Buğday Alerjisi Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Çocuğunuzda buğday alerjisi varsa ve tedavisi yapılmamışsa, bu durum başka sağlık sorunlarına neden olabilir, çocuğunuzun hayatını etkileyebilir ya da hayati risk taşıyabilir. Bu nedenle buğday alerjisinin tedavisi çocuğunuzun sağlığı açısından çok önemlidir
Buğday alerjisi tedavi edilmediğinde meydana gelebilecek sağlık sorunlarını şöyle sıralayabiliriz;

Anafilaksi

Çocuğunuzun buğday alerjisi belirtileri başladıktan sonra en kısa sürede teşhis edilmezse, anafilaksi olarak adlandırılan şok durumu meydana gelebilir. Anafilaksi ciddi risk taşıyan, hayati tehlikeye neden olabilecek bir reaksiyondur.

Atopik dermatit (Egzama)

Çocuğunuzdaki buğday alerjisi tedavi edilmediğinde atopik dermatite neden olabilmektedir. Çünkü atopik dermatite neden olan alerjenler çoğunlukla besin alerjenleridir.

Fırıncı Astımı

Özellikle fırında çalışanlarda unun nefes borusuna girmesiyle alerjik reaksiyon yaparak astım ve alerjik nezle belirtilerine neden olabilir.

Temas Kurdeşeni

Gluten içeren kozmetiklerin ciltte alerji yapmasıyla temasa bağlı kurdeşen yapabilir.